تألیف: گروه پژوهش های فارسی مؤسسه جهانی سبطین (علیهماالسلام)



 

سیزدهم رجب

1- ولادت با سعادت مولای متقیان امیرمؤمنان حضرت علی (علیه السلام)
2- آغاز ایام البیض (ایام اعتکاف)
1- ولادت با سعادت مولای متقیان امیرمؤمنان حضرت علی (علیه السلام)
در سیزدهم رجب، ولادت با سعادت مولای متقیان امیرمؤمنان حضرت علی (علیه السلام) در بیت الحرام، داخل خانه ی کعبه به وقوع پیوست که قبل از ایشان و بعد از ایشان هیچ مولودی در آن جا به دنیا نیامده و نخواهد آمد. (1)
- فاطمه بنت اسد در کعبه
چنین نقل شده است که در شب جمعه سیزدهم رجب فاطمه بنت اسد، همسر گرامی حضرت ابوطالب (علیه السلام) احساس درد حمل در او شدت یافت. هنگامی که ابوطالب خواست زنانی از قریش را برای یاری فاطمه بیاورد، از گوشه ی خانه ندایی رسید: «ای ابوطالب! صبر کن چرا که دست های آلوده نباید ولی خدا را لمس کند».
صبح آن روز حضرت فاطمه بنت اسد (علیهاالسلام) ندایی شنید: «ای فاطمه! به خانه ی ما بیا». آن گاه فاطمه با مشقت و رنج، خود را به مسجدالحرام رساند. عباس بن عبدالمطلب که به همراه جماعتی در مسجد نشسته بودند، دیدند که فاطمه (علیهاالسلام) وارد مسجدالحرام شد و در مقابل کعبه ایستاد و نگاهی به سوی آسمان کرد و چنین عرض کرد: «پروردگارا! من به تو و به پیامبران و کتاب هایی که از جانب تو آورده اند، ایمان دارم؛ کلام جدم ابراهیم خلیل را تصدیق می کنم و او بوده که این خانه را بنا کرده است. تو را قسم می دهم و از تو می خواهم به حق کسی که این خانه را بنا کرده، و به حق فرزندی که در رحم من است و با من سخن می گوید و با گفتارش با من انس می گیرد و یقین دارم که یکی از آیات و نشانه های توست، این ولادت را بر من آسان فرمایی». (2)
ناگهان حاضران در مسجدالحرام در کمال شگفتی دیدند که دیوار پشت آن سمتی که درِ کعبه است، شکافته و فاطمه بنت اسد (علیهاالسلام) داخل شد. هر چه کردند قفل در کعبه را باز کنند ممکن نشد و دانستند که حکمت خداوند در کار است. فاطمه بنت اسد (علیهاالسلام) می فرماید: «هنگامی که داخل کعبه شدم دیدم حوا، ساره، آسیه، مادر موسی بن عمران، مریم مادر عیسی آمدند؛ آنان به من سلام کردند و در مقابلم نشستند و در ولادت فرزندم مرا یاری نمودند». (3)
- امیرمؤمنان (علیه السلام) آمد!
پیشوای شیعیان جهان، حضرت امیرمؤمنان (علیه السلام) در روز جمعه سیزدهم رجب در خانه ی کعبه طلوع فرمودند و همین که قدم بر زمین نهادند به سجده افتادند و به وحدانیت پروردگار و رسالت حضرت محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) و ولایت خودشان شهادت دادند. آن گاه بر زنان بهشتی سلام کردند و با یکایک آن ها صحبت نمودند. بعد پیامبران الهی: حضرت آدم، نوح، ابراهیم، موسی و عیسی (علیهم السلام) آمدند و بر حضرتش سلام کردند: «سلام بر تو ای ولی خدا و خلیفه ی پیامبر خدا» و حضرت در جواب آنان فرمودند: «سلام بر شما و رحمت و برکت خداوند بر شما باد!» سپس ملایکه آمدند و این مولود مبارک را به آسمان ها بردند و بازگرداندند و دوباره به آسمان بردند؛ فاطمه بنت اسد (علیهاالسلام) می فرماید: «بار دوم در حالتی آن حضرت را آوردند که او را در حریر سفید بهشتی پیچیده بودند و به من گفتند: او را از چشم بینندگان حفظ کن که ولی پروردگار جهانیان است. بدان که وارد بهشت نمی شود مگر کسی که ولایت او را بپذیرد و امامت و ولایت او را تصدیق کند. خوشا به حال آن که تابع اوست و وای بر کسی که از او روی گردان شود! مثل او چون کشتی نوح است؛ هرکه به آن پیوست نجات می یابد و هر که از آن باز ماند غرق می شود و سقوط می کند». (4)
- علی (علیه السلام) در آغوش پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)
حضرت فاطمه بنت اسد (علیهاالسلام) بعد از سه روز که مهمان پروردگار بودند، فرزند خود را در آغوش گرفته، آماده ی خروج از خانه ی کعبه شدند که هاتفی ندا داد: «ای فاطمه! نام این مولود را علی بگذار؛ چرا که من خدایِ علی اعلی هستم و من نام او را از نام خود گرفته ام؛ او را ادب آموخته ام و امر خود را به او سپرده ام». (5)
صبح روز چهارم در مقابل دیدگان به انتظار نشسته، ناگهان دیوار کعبه از مکان قبلی شکاف برداشت و فاطمه بنت اسد (علیهاالسلام) با مولود مبارکش از آن جا خارج شدند. آن گاه پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و حضرت ابوطالب (علیه السلام) پیش آمدند و امیرمؤمنان (علیه السلام) را در آغوش گرفتند. آن حضرت چشمان مبارک خود را به صورت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) باز کرد و تبسم نمودند و عرض کردند: «السلام علیک و رحمه الله و برکاته». آن گاه پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پاسخ او را دادند و اذان و اقامه در گوش حضرت علی (علیه السلام) قرائت فرمودند. در این هنگام علی (علیه السلام) از پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) اجازه خواست و جملاتی از صحف حضرت آدم، نوح، ابراهیم، موسی و عیسی (علیهم السلام) و سپس سوره ی «مؤمنون» را قرائت کردند در حالی که هنوز قران نازل نشده بود. (6)
2- آغاز ایام البیض (ایام اعتکاف)
روز سیزدهم رجب، ایام البیض آغاز می شود و تا سه روز به طول می انجامد. مؤمنان علاقه مند در این مدت با خلوت گزیدن در مساجد جامع شهرها، به راز و نیاز با پروردگار خویش می پردازند. به این عمل «اعتکاف» می گویند. معتکفان، به روزه و عبادت در این سه روز، تلاش می کنند تا با رهایی از قید و بندهای زندگی دنیوی، خویشتن را به پروردگار عالمیان نزدیک تر کنند.
اعتکاف از سنت های مورد توجه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) و امامان معصوم (علیهم السلام) بوده است. آن ها مؤمنان را به سبب تأثیرات عمیق و معنوی اعتکاف به انجام دادن این عبادت به ویژه در این سه روز، تشویق کرده اند.

چهاردهم رجب

مرگ معتمد عباسی

چهاردهم رجب سال 279 هـ .ق معتمد عباسی یکی دیگر از خلفای بنی عباس به جهنم واصل شد. (7) علت مرگ او را چنین نقل کرده اند که کنار نهری در حال عیش و نوش بود و در اثر نوشیدن زیاد شراب و یا به علت زهری که توسط پسر برادرش - معتضد - که در شراب او ریخته بود، به درک واصل گشت. او به طور کلی در 23 سال خلافتش دائماً در حال عیش و نوش بود و تمام امور مملکت را به دست برادرش ابواحمد موفق سپرد. بعد از او پسرش احمد معتضد کارهای پدر را انجام می داد که عاقبت در صدد رسیدن به خلافت برآمد، و لذا عمویش معتمد عباسی را با زهر کشت تا راه خلافت را برای خود هموار کند. (8)
بزرگ ترین جنایت معتمد عباسی، مسموم نمودن یازدهمین اختر تاب ناک ولایت حضرت امام حسن عسکری (علیه السلام) بود.

پانزدهم رجب

1- آغاز نخستین مهاجرت مسلمانان از مکه به حبشه
2- خروج پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از شعب ابی طالب
3- تغییر قبله ی مسلمانان
4- هلاکت معاویه بن ابی سفیان
5- وفات عقیله بن هاشم حضرت زینب (علیهاالسلام)
6- شهادت امام صادق (علیه السلام)
1- آغاز نخستین مهاجرت مسلمانان از مکه به حبشه
در پی فشار طاقت فرسای مشرکان قریش بر مسلمانان، پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) به تعدادی از پیروان خود دستور داد تا برای امان ماندن از آزار مشرکان به سرزمین حبشه مهاجرت کنند؛ از این رو جمعی از مسلمانان که یازده مرد و چهار زن بودند به سرپرستی«عثمان بن مظعون» در پانزدهم رجب سال پنجم بعثت به حبشه مهاجرت کردند و زمینه ساز مهاجرت بعدی مسلمانان به سرپرستی جعفر بن ابی طالب (علیه السلام) شدند. طی سالیان متمادی، این مهاجرت ها عامل نفوذ و گسترش دین اسلام در قاره ی آفریقا شد. (9)
2- خروج پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از شعب ابی طالب (علیه السلام)
در پانزدهم رجب سال نهم بعثت، پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) به همراه جمعی از بنی هاشم پس از دو سال و چند ماه تحمل سختی ها و مشقت های فراوان از شعب ابی طالب خارج شدند و به خانه های خود در شهر مکه بازگشتند. (10) چنین نقل شده است که خداوند متعال موریانه را مأمور کرد تا پیمان نامه آنان را از بین ببرد؛ به جز نام خدا که در آن بود. هنگامی که این اتفاق افتاد پیامبر گرامی اسلام به حضرت ابوطالب دستور داد تا آخرین خبر را به کفار بدهد. آنان با دیدن چنین معجزه ای دست از محاصره ی خود برداشتند و پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و بنی هاشم به خانه های خود در مکه بازگشتند.
3- تغییر قبله ی مسلمانان
در پانزدهم رجب سال دوم هـ .ق به فرمان الهی قبله ی مسلمانان از بیت المقدس به سوی خانه ی کعبه تغییر یافت. (11)
پس از واجب شدن نماز بر مسلمانان، پیروان دین اسلام، به طرف بیت المقدس، محلی که مورد احترام ادیان دیگر از قبیل یهود و مسیح بود، نماز می خواندند؛ بدین علت پس از هجرت پیامبر گرامی اسلام به مدینه، یهودیان این شهر، پیامبر و مسلمانان را مورد استهزاء قرار می دادند. سرانجام در حالی که هفده ماه از ورود پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) به مدینه می گذشت، به دستور خداوند در پانزدهم رجب سال دوم هـ .ق کعبه ی قبله ی مسلمانان گردید. این فرمان در حالی که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) نماز ظهر را در مسجد بنی سالم اقامه می کردند از جانب خداوند متعال صادر شد. از این رو پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در حال نماز، روی به مسجدالحرام کرد و دو رکعت پایانی نماز ظهر را به سوی کعبه خواند؛ به همین دلیل این مسجد در تاریخ اسلام به «ذوالقبلتین» معروف گشت. (12)
4- هلاکت معاویه بن ابی سفیان
روز پانزدهم رجب سال 60 هـ .ق معاویه بن ابی سفیان در 78 سالگی به جهنم واصل شد. (13)
کلبی نسابه و ابن روزبهان از علمای مورد اعتماد اهل تسنن، می گویند: «معاویه فرزند چهار نفر بود: عماره، مسافر، ابوسفیان و مردی که اسم او را نمی برند؛ اما به ظاهر او را معاویه بن ابی سفیان می گویند. ابوسفیان مردی زشت و کوتاه قد بود؛ یک چشم او در طایف و چشم دیگرش در یرموک کور شده و باطنش هم کورتر از چشم ظاهرش بود. ابوسفیان نهایت دشمنی با پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) را داشت که در هر جنگ و فتنه ای که بر ضد آن حضرت به وجود می آمد، دخالت داشت و در سال فتح مکه از ترس، اسلام آورد و با نفاق زندگی کرد تا بالاخره پس از 82 سال زندگی سراسر ظلمت در سال 30 هـ .ق به درک واصل شد. (14)
مادر معاویه هند بود که از زنان صاحبان پرچم مکه - کسانی که در فساد مشهور بودند - به شمار می رفت و میل فراوانی به غلامان سیاه داشت. (15)
- حکومت معاویه در شام
در زمان خلافت ابوبکر، یزید بن ابی سفیان از طرف ابوبکر با لشکر مسلمانان به جانب شام حرکت کرد و معاویه نیز همراه آنان بود. یزید در شام درگذشت و ابوبکر ولایت شامات را به معاویه واگذار کرد و به این حال بود تا زمان خلافت امیرمؤمنان علی (علیه السلام) که سرکشی معاویه شروع شد. جنگ صفین گوشه ای از سرکشی های او بود.
معاویه اول کسی بود که دشنام و لعن به مولای متقیان حضرت علی (علیه السلام) را ترویج کرد و در آخر خطبه های نماز جمعه همواره به آن حضرت جسارت می نمود و نیز دستور داد تا در تمام شهرها این کار انجام بگیرد و تا زمان خلافت عمر بن عبدالعزیز پیوسته ادامه داشت. (16)
معاویه به اطرافیان خویش و صحابه ی خیانت کار دستور داد تا احادیث فراوانی را در مذمت امیرمؤمنان (علیه السلام) جعل و همواره ایشان را در منبرها لعن نمایند. تعداد بسیاری از شیعیان و ارادتمندان آن حضرت را نیز به شهادت رساند و بزرگ ترین جنایت او به شهادت رساندن حضرت امام حسن مجتبی (علیه السلام) بود. (17)
علت مرگ معاویه این بود که در مسیر مکه به شام بیمار شد، به حدی که می لرزید و دهانش بسته نمی شد، تا وارد شام شد و در آن جا به درک واصل گشت.
5- وفات عقیله ی بنی هاشم حضرت زینب (علیهاالسلام)
پانزدهم رجب سال 62 هـ .ق وفات مظلومانه و غریبانه ی عقیله ی بنی هاشم، ام المصائب، حضرت زینب (علیهاالسلام) به وقوع پیوست. (18) آن حضرت در مدت یک سال که پس از واقعه ی جان سوز کربلا زنده بودند، همواره با اشک و سوز در یادآوری وقایع روز عاشورا و نیز خاطرات غم انگیز اسارت به سر بردند. گذشه از مصایب کربلا، ایشان در مصیبت ها و مظلومیت های پدر و مادر گرامی شان، و نیز برادر بزرگوارشان حضرت امام حسن مجتبی (علیه السلام) سال هایی سراسر از غم و اندوه پشت سر گذاشته بودند.
در روایتی چنین آمده است: هنگامی که حضرت زینب (علیهاالسلام) متولد شد این مولود مبارک را به دست جد گرامی شان پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) دادند و آن حضرت صورت بر صورت ایشان نهادند و گریستند. حضرت فاطمه (علیهاالسلام) فرمودند: «یا ابتاه! این گریه برای چیست؟ خداوند دیدگان شما را نگریاند». پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «ای فاطمه! بعد از من و تو این دختر دچار بلاها و مصایبی می شود». حضرت فاطمه (علیهاالسلام) فرمودند: «چه ثوابی دارد آن کسی که بر دخترم زینب (علیهاالسلام) گریه کند؟» آن حضرت فرمودند: «ای پاره تنم و ای نور چشمم، ثواب کسی که به او و مصایبش گریه کند، مانند ثواب کسی است که بر برادرش حسین (علیه السلام) گریه کند». (19)
6- شهادت امام صادق (علیه السلام)
بنابر روایتی در پانزدهم رجب سال 148 هـ .ق شمشمین پیشوای شیعیان جهان، حضرت امام صادق (علیه السلام) به شهادت رسیدند. آن حضرت به دستور منصور ملعون با انگور مسموم شدند و به شهادت رسیدند. (20) ایشان هنگام شهادت 65 ساله بودند و نیز مدت امامت ایشان 34 سال به طول انجامید که طی این سال ها، مکتب شیعه قوت گرفت و در عصر آن امام فرصت بسیار مناسبی به وجود آمد تا آن حضرت با تزویج و نشر احادیث و روایات، غبار از چهره ی اسلام بزداید و اسلام ناب محمدی را به جهانیان معرفی کند.
پیکر مطهر امام صادق (علیه السلام) در میان خیل عظیمی از شاگردان و مردم داغ دار مدینه تشییع شد و در کنار پدر بزرگوارشان در قبرستان بقیع به خاک سپردند.
امام صادق (علیه السلام) آخرین سخنش را هنگام مفارقت از این دنیا، در حالی که فرزندان و نزدیکانشان، در کنارشان نشسته بودند چنین بیان کردند: «ان شفاعتنا لا تنال مستخفأ بالصلوه؛ همانا شفاعت ما به کسی که نماز را شبک و حقیر شمارد نمی رسد». (21)
البته روایت معتبر در شهادت امام صادق (علیه السلام) بیست و پنجم شوال 148 هـ .ق است که برای مطالعه ی بیش تر به روز شمار ماه شوال رجوع کنید.

پی‌نوشت‌ها:

1. علاوه بر منابع شیعه در بسیاری از منابع اهل تسنن واقعه ی ولادت امیرمؤمنان (علیه السلام) در خانه ی کعبه بیان شده است که در این جابه برخی از آن ها اکتفا می کنیم. تذکره الخواص: ص 7 - الفصول المهمه: ص 14 - مروج الذهب: ج 2، ص 2 - نورالابصار: ص 76 - کفایه الطالب: ص 37 - نزهه المجالس: ج 2، ص 204.
2. امالی شیخ طوسی: ص 1511 - بحارالانوار: ج 35، ص 36.
3. روضه الواعظین: ص 78 - بحارالانوار: ج 35، ص 13.
4. علی (علیه السلام) ولید الکعبه: ص 32.
5. معانی الاخبار: ص 62 - بحارالانوار: ج 35، ص 9.
6. مناقب آل ابی طالب (علیهم السلام): ج 2، ص 173 - بحارالانوار: ج 35، ص 18.
7. قلائد النحور: جلد رجب، ص 142.
8. تتمه المنتهی: ص 429.
9. روز شمار قمری: ص 195.
10. مصباح المتهجد: ص 741 - فیض العلام: ص 308.
11. مسار الشیعه: ص 35 - فیض العلام: ص 308.
12. وقایع الایام: ص 324.
13. تتمه المنتهی: ص 59.
14. اسدالغابه: ج 3، ص 13.
15. تتمه المنتهی: ص 65.
16. بحارالانوار: ج 33، ص 214.
17. مراقد المعارف: ج 2، ص 223.
18. معالی السبطین: ج 2، ص 225 - زینب الکبری (علیهاالسلام): ص 114.
19. ریاحین الشریعه: ج 3، ص 38.
20. اعلام الوری: ج 1، ص 514 - وقایع الایام: ص 326.
21. ثواب الاعمال: ص 228 - بحارالانوار: ج 47، ص 2.

منبع: (تاریخ نشر: 1384 ه.ش)، روز شمار تاریخ اسلام، قم، مؤسسه جهانی سبطین (علیهماالسلام)، نوبت چاپ: اول.

/ج